مقاله جامعه اطلاعاتی و دین (با تاکید برجهان اسلام)

مقاله جامعه اطلاعاتی و دین (با تاکید برجهان اسلام)

انقلاب‌ اطلاعات‌ و فناوری‌ رایانه‌ای‌ و ارتباطات‌، جامعه‌ جهانی‌ را به‌ واسطة‌ توسعه‌ پیشرفت‌ در حوزه‌ وسایل‌ ارتباطی‌، در دو بُعد زمان‌ و مكان‌ متراكم‌ كرده‌ است‌. حاصل‌ این‌ توسعه‌ و پیشرفت‌ تشكیل‌ دهكده‌ جهانی‌ است‌ كه‌ در آن‌، انسان‌ها هرچند بسیار به‌ هم‌ نزدیك‌ شده‌ و از ناامنی‌ بی‌خبری‌ رهایی‌ یافته‌اند، اما در مقابل‌ به‌ خاطر ظهور پدیده‌ «جهانی‌شدن‌» به‌ ویژه‌ در حوزه‌ فرهنگ‌، با ناامنی‌ جهانی‌ مواجهند. زیرا هویت‌ فرهنگی‌ و دینی‌ جوامع‌ از سوی‌ تهاجم‌ فرهنگی‌ تهدید می‌شود. كاستلز جهان‌ آینده‌ را صحنه‌ كارزار دو قدرت‌ معتبر یعنی‌ جهانی‌شدن‌ و هویت‌ می‌داند. جهانی‌ شدن‌ ابعاد مختلفی‌ دارد كه‌ همه‌ آنها در سایه‌ فناوری‌ اطلاعات‌ به‌ منصه‌ ظهور رسیده‌ است‌ و آنچه‌ در این‌ مقاله‌ موردنظر است‌ بُعد ارتباطی‌، امكان‌ و سهولت‌ ارتباطات‌ جهانی‌ است‌. از این‌ روی‌ گرچه‌ موضوع‌ تحت‌عنوان‌ «جهانی‌شدن‌» قرار می‌گیرد اما برای‌ مشخص‌ كردن‌ بُعد موردنظر، عنوان‌ «جامعه‌ اطلاعاتی‌» را برگزیدیم‌  طبق‌ تعریفِ «جهانی‌ شدن‌ از برخی‌ جهات‌ نوعی‌ انقلاب‌ ارتباطی‌ است‌.» امروزه‌ احساس‌ زندگی‌ در یك‌ جهان‌ تا حد زیادی‌ نتیجه‌ برد بین‌المللی‌ رسانه‌های‌ ارتباطی‌ است‌. برنامه‌های‌ خبری‌ تلویزیون‌، مجموعه‌ گوناگونی‌ از تصاویر بین‌المللی‌ ارائه‌ می‌كنند و یك‌ نظام‌ جهانی‌ اطلاعاتی‌ به‌ وجود آمده‌ است‌. مفهوم‌ محوری‌ دیگری‌ یعنی‌ «دین‌» نیز در پارادایم‌ جهانی‌ شدن‌ كمتر به‌طور مستقل‌ مورد بحث‌ قرار گرفته‌ است‌. مباحث‌ عمدتاً تحت‌عناوین‌ «فرهنگ‌»، «هویت‌»، «سنت‌» و «ملیت‌» و نسبتشان‌ با جهانی‌ شدن‌ مورد بحث‌ است‌. البته‌ می‌دانیم‌ كه‌ عملكرد «دین‌» در جامعه‌ اطلاعاتی‌ گرچه‌ به‌ لحاظ‌ روشی‌ مشكل‌ است‌ ولی‌ دستیابی‌ به‌ ایده‌ نظری‌ متفكران‌ در این‌باره‌ به‌ دلیل‌ اهمیت‌ دین‌ برای‌ آنها آسان‌ است‌. در این‌ مقاله‌ سعی‌ می‌شود از خلال‌ مباحث‌ كلی‌ مذكور، ایده‌های‌ مربوط‌ به‌ جایگاه‌ دین‌ به‌ ویژه‌ دین‌ اسلام‌ (در صورت‌ امكان‌ با قرائت‌ شیعی‌) مورد كنكاش‌ قرار گیرد. «هر چند جهانی‌ شدن‌ در برخی‌ از زمینه‌های‌ زندگی‌ روزمره‌ بدیهی‌ و آشكار به‌ نظر می‌رسد، اما در همه‌ حوزه‌ها موضوعی‌ كاملاً روشن‌ و مشخص‌ نیست‌.