تحقیق بودجه بندی عملیاتی و مشکلات این بخش

بودجه بندی عملیاتی و بسترهای مورد نیاز آن

کسب منابع و چگونگی تخصیص آن به آحاد جامعه، انگیزه اصلی تهیه و تنظیم بودجه دولت است. همه دولتها، چه در کشورهای پیشرفته که از روشهای نوین در تنظیم بودجه بهره منداند، چه در کشورهای در حال توسعه که آثار فنون و روشهای کارامد کمتری در تنظیم بودجه آنها وجود دارد و چه در کشورهای توسعه نیافته با روشهای بودجه بندی کاملا ابتدایی، اقدام به تعیین و تدوین چگونگی کسب درامد و تخصیص آن در قالب برنامه ای مدرن، با عنوان بودجه کل کشور می-کنند. عمده ترین و رایجترین روشهای تنظیم بودجه در کشورها به ترتیب درجه رشدیافتگی آنها عبارتند از:

• بودجه متداول؛ در این روش، درامدها و هزینه ها، صرفاً براساس اقلام سالهای گذشته پیشبینی می شود بدون آن که معلوم شده باشد هزینه ها برای اجرای چه برنامه و هدفی است.

• بودجه برنامه ای؛ در این روش ابتدا اقداماتی که دولت موظف است از طریق دستگاهها در سال آینده انجام دهد مشخص می شود. سپس هزینه ها براساس فعالیتهای جاری و عمرانی از پیوستن طرحها، فعالیتها و برنامه ها به شکل فصل و امور تخصیص می یابد.

در این روش، به دلیل نبود اطلا عات مورد نیاز و یا بی ثباتی شرایط محیطی، پیشبینی بهای تمام شده فعالیتها، طرحها و برنامه های منظور شده در بودجه امکانپذیر نیست و تخصیص هزینه صرفاً برمبنای اطلا عات فعالیتهای مشابه در سالهای پیش و اعمال تغییرات آثار تورمی صورت می پذیرد.

عملیاتی کردن بودجه

در زمینه بودجه عملیاتی، کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه دارای تجربیاتی اند که کره جنوبی، انگلیس، کانادا، استرالیا، شیلی، برزیل، مصر و کلمبیا از آن جمله اند، اما میزان موفقیت آن ها در اجرای بودجه عملیاتی و ارائه تصویر روشنی برای تصمیم گیران از جمله قوه مقننه و سرانجام بحث نظارتی که در این زمینه مطرح است، متفاوت بوده است.

مهم ترین کاری که باید در بودجه عملیاتی انجام گیرد، هزینه یابی فعالیت ها است. ظاهراً امر هزینه یابی و تعیین قیمت تمام شده امری آسان است، اما از نظر تکنیکی کار بسیار پیچیده ای است که باید بتوانیم فعالیت دستگاه های اجرایی را به وظایف آن ها مرتبط و آنگاه رابطه میان وظایف و برنامه ها را تعریف کنیم.

از دستاوردهای دیگر نظام بودجه ریزی عملیاتی این است که اگر دولت خدماتی به مردم عرضه می کند و در مقابل آن پول می گیرد، قیمت تمام شده آن خدمت مشخص می شود و این پایه ای است برای مقایسه هزینه انجام خدمات مشابه در بخش های دولتی و خصوصی. موضوع دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که نظام بودجه ریزی در مقامی نیست که بتواند سیاستگذاران را به انتخاب سیاستی خاص وادار سازد، اما اگر نظام بودجه ریزی عملیاتی باشد، می توان با ارائه اطلاعات دقیق تر به مسئولان، آنان را در اتخاذ تصمیم بهتر یاری کرد.

نکته دیگر این است که عملیاتی کردن بودجه در شرکت های دولتی بسیار ساده تر از وزارتخانه ها و دستگاه های حاکمیتی است، زیرا در بودجه تفصیلی شرکت ها، نشانه های بسیار خوبی از عملیاتی بودن دیده می شود و برخی از این شرکت ها در ایران از نظام بودجه ریزی بسیار پیشرفته ای برخوردارند. از مسائلی که تاکنون وجود داشته است و در بودجه عملیاتی از میان خواهد رفت، نوع طبقه بندی هایی است که در منابع و درآمدها داریم. برای مثال، نباید درآمدهای ناشی از نفت را تکه تکه کرد زیرا تمام این درآمد از یک منبع ناشی می شود و آن هم واگذاری دارایی های سرمایه ای است.